ब्रिटनमधून 100 टन सोने आरबीआयने मागविले

1991 च्या सुरुवातीपासून प्रथमच इतक्या मोठ्या प्रमाणात सोने मागवले : आर्थिक बिकट परिस्थितीत सोनेच येते कामी

वृत्त्संस्था/ नवी दिल्ली

रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया म्हणजे आरबीआयने ब्रिटनमधून त्यांचे 100 टन (सुमारे 1 लाख किलो) सोने परत मागवले आहे. 1991 च्या सुरुवातीनंतर पहिल्यांदाच इतके सोने भारताच्या साठ्यात परतले आहे. ताज्या आकडेवारीनुसार, मार्च 2024 अखेरपर्यंत, आरबीआयकडे एकूण 822.1 टन सोने होते, त्यापैकी 413.8 टन विदेशात जमा करण्यात आले होते. गेल्या काही वर्षांत सोन्याची खरेदी करणाऱ्या केंद्रीय बँकांपैकी आरबीआय ही एक आहे.

आरबीआय भारतासह विदेशात सोने ठेवते

आरबीआय फक्त भारतातच नाही तर विदेशातही सोने ठेवते. सर्व देशांच्या मध्यवर्ती बँकांना सोने वेगवेगळ्या ठिकाणी ठेवायचे आहे, जेणेकरून धोका कमी करता येईल. सर्वप्रथम, सोन्याची सुरक्षितता लक्षात घेतली जाते.

आपत्तीमुळे किंवा राजकीय अस्थिरतेमुळे भारतातील आर्थिक परिस्थिती बिघडली, तर त्यातून सावरण्यासाठी विदेशात ठेवलेले सोने अशावेळी चांगलेच कामी येते. नैसर्गिक आपत्तींमुळे सोन्याच्या साठ्याचेही नुकसान होऊ शकते. सोने वेगवेगळ्या ठिकाणी ठेवल्याने हा धोका कमी होतो.

अनेक केंद्रीय बँकांसाठी ब्रिटन हे सोन्याचे भांडार

ब्रिटनची बँक ऑफ इंग्लंड परंपरेने अनेक केंद्रीय बँकांसाठी सोन्याचे भांडार आहे. भारताच्या स्वातंत्र्यापूर्वीपासून काही प्रमाणात सोने लंडनमध्ये आधीच जमा आहे, कारण स्वातंत्र्यापूर्वी ब्रिटन भारताचे सोने बँक ऑफ इंग्लंडमध्ये ठेवत असे. त्यामुळे स्वातंत्र्यानंतरही भारताने लंडनमध्ये काही सोने ठेवले आहे.

किती सोने कुठे ठेवायचे हे आरबीआय ठरवते

एका अधिकाऱ्याने दिलेल्या माहितीनुसार, आरबीआय गेल्या काही वर्षांपासून सोने खरेदी करत आहे. सोने खरेदी करण्यासोबतच त्याचा साठा कुठे आणि किती असावा याचा आढावा आरबीआय वेळोवेळी घेते. विदेशात साठा वाढत असल्याने थोडे सोने भारतात आणण्याचे ठरले. हे आपल्या अर्थव्यवस्थेची ताकद आणि आत्मविश्वास देखील दर्शवते.

सोने आर्थिक स्थिरता राखते, म्हणून ते साठवले जाते. जर एखाद्या देशाचे चलन आंतरराष्ट्रीय स्तरावर कमकुवत झाले तर सोन्याचा साठा त्या देशाची क्रयशक्ती आणि आर्थिक स्थिरता टिकवून ठेवण्यास मदत करतो. 1991 मध्ये, जेव्हा भारताची अर्थव्यवस्था बुडत होती आणि वस्तूंच्या आयातीसाठी डॉलर्स नव्हते तेव्हा त्यांनी सोने गहाण ठेवून पैसे उभे केले आणि या आर्थिक संकटातून बाहेर पडले.

देश आपल्या पैशाचे व्यवस्थित व्यवस्थापन करतो हे देखील यावरून दिसून येते.

ठळक नोंदी

? गेल्या आर्थिक वर्षात रिझर्व्ह बँकेच्या सोन्याच्या साठ्यात 27.5 टनांची वाढ झाली आहे.

? 100 टन सोने भारतात आणण्यासाठी अनेक महिने नियोजन करण्यात आले आणि त्यानंतर संपूर्ण योजना अंमलात आणण्यात आली. वित्त मंत्रालय, आरबीआय आणि सरकारच्या इतर शाखांसह स्थानिक अधिकारी नियोजन आणि अंमलबजावणीमध्ये गुंतले होते.

? भारतात सोने आणण्यासाठी आरबीआयने सीमा शुल्कात सूट दिली आहे. परंतु आयातीवर आकारण्यात येणाऱ्या एकात्मिक जीएसटीमध्ये कोणतीही सूट देण्यात आली नाही. कारण हा कर राज्यांशी सामायिक केला जातो.

? सोने आणण्यासाठी खास विमानाचा वापर करण्यात आला. या चालना खर्चामुळे आरबीआयला काही स्टोरेज वाचवण्यास देखील मदत होईल, जे ते बँक ऑफ इंग्लंडला भरत असत. मात्र, ही रक्कम तितकी मोठी नाही.

? आपल्या देशात मुंबईतील मिंट रोडवरील रिझर्व्ह बँकेच्या कार्यालयाच्या जुन्या इमारतीत सोने ठेवले जाते. याशिवाय नागपुरातील एका तिजोरीतही संपूर्ण सुरक्षेसह सोने ठेवले जाते.