वाढत्या उर्जेची मागणी नीती आयोग पूर्ण करेल

आगामी काळात व्यापक तयारी : संबंधीत अधिकाऱ्यांची माहिती

नवी दिल्ली :

विकसित राष्ट्र बनण्याच्या भारताच्या प्रयत्नांमध्ये, नीती आयोग वाहतूक, वाहने, शेती, उद्योग, स्वयंपाक आणि वीज यासह विविध क्षेत्रांमध्ये उत्सर्जन कमी करण्यासाठी आणि स्वच्छ उर्जेची उपलब्धता वाढविण्यासाठी वाढती उर्जेची मागणी पूर्ण करण्यासाठी एक व्यापक चौकट तयार करत आहे. विकासाची जाणीव असलेल्या तीन वरिष्ठ सरकारी अधिकाऱ्यांनी ही माहिती दिली आहे.

हा उपक्रम भारताच्या नेट-झिरो उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी राबवला जात आहे.  एका अधिकाऱ्याने सांगितले की, ‘अक्षय आणि जीवाश्म उर्जेचा समावेश प्रणालीमध्ये करणे आवश्यक आहे.’ नीती आयोग नवीन अनुमानांना लक्षात घेऊन या बदलत्या ट्रेंडवर लक्ष ठेऊन आहे. एका अधिकाऱ्याने सांगितले की, उर्जेची मागणी तीन ते चारपट वाढण्याची अपेक्षा असल्याने, ती शाश्वत पद्धतीने, प्रामुख्याने स्वच्छ उर्जेद्वारे पूर्ण करणे हे प्राधान्य आहे. हे करण्यासाठी, आयोग त्यांच्या इंडिया एनर्जी सिक्युरिटी सिनेरिओज मॉडेलमध्ये सुधारणा करत आहे, जे हरित-ऊर्जा धोरणांच्या व्यापक परिणामाचे मूल्यांकन करते, विश्लेषण 2047 नंतर 2070 पर्यंत वाढवत आहे.

‘ऊर्जा मॉडेल मूळत: 2047 साठी विकसित केले गेले होते, परंतु आता आम्ही ते 2070 पर्यंत अपग्रेड करत आहोत. ते एक तळापासून वरपर्यंतचे मॉडेल असेल. मॉडेलचे उद्दिष्ट पुरवठा आणि मागणी दोन्ही संतुलित करणे आहे. या मॉडेलमध्ये वीज, अक्षय ऊर्जा आणि जैवऊर्जा यासारख्या पुरवठा क्षेत्रांचा समावेश आहे. त्यात वाहतूक, वाहने, शेती, उद्योग आणि स्वयंपाक यासारख्या क्षेत्रांचा देखील समावेश आहे. ऊर्जेच्या मागणीत औद्योगिक क्षेत्राचा वाटा सर्वात मोठा आहे.

‘2047 ते 2070 दरम्यान मागणी आणि पुरवठ्याशी संबंधित सर्व क्षेत्रांना त्यांच्या कार्यासाठी किती उर्जेची आवश्यकता आहे, हे पाहिले जात आहे.’ या मॉडेलच्या एका महत्त्वाच्या अंदाजानुसार 2047 पर्यंत भारताची लोकसंख्या सुमारे 1.65 अब्ज होईल. उद्योग, स्टील आणि अॅल्युमिनियमसह विविध क्षेत्रांना वीज, वायू आणि द्रवीभूत पेट्रोलियम वायूसारख्या संसाधनांसाठी वेगवेगळ्या मागण्या आहेत. या मागण्या मॉडेल्स वापरून मोजल्या जातात आणि गरजा समजून घेण्यासाठी एकत्रित केल्या जातात. या गरजा पूर्ण करण्यासाठी, औष्णिक आणि अणुउर्जेसह विविध ऊर्जा स्रोतांचा शोध घेतला जात आहे आणि वाहतुकीसाठी, विशेषत: पेट्रोलियम उत्पादनांसाठी इंधनाच्या गरजांचे मूल्यांकन केले जात आहे.

प्रत्येक क्षेत्रात नवीन तंत्रज्ञान

‘प्रत्येक क्षेत्रात नवीन तंत्रज्ञान आणि उदयोन्मुख राष्ट्रीय प्राधान्ये आहेत जी भविष्यातील जीवनशैलीतील बदलांसाठी जबाबदार आहेत. तसेच, प्रत्येक क्षेत्रात शाश्वततेसाठी गुंतवणूक आवश्यक आहे. अनेक कल्पना प्रभावी ठरल्या असल्या तरी, रस्त्यांऐवजी रेल्वे वापरून मालवाहतुकीत अपेक्षेइतकी वेगवान प्रगती झालेली नाही.’ असेही एका अधिकाऱ्यांनी नमूद केले आहे.