‘मयंक’ एक्सप्रेस !

2022 च्या ‘इंडियन प्रीमियर लीग’मध्ये भारताला गवसला होता तो उमरान मलिकच्या रुपानं तफानी वेगवान गोलंदाज. त्याला भारतीय संघात संधी मिळूनही दिशा व टप्पा याबाबतीतील समस्यांवर मात करू न शकल्यानं तो फारसा ठसा उमटवू शकला नाही...त्यानंतर दोन वर्षांनी यंदा त्याच स्पर्धेतून उभरलेला अन् वेगामुळंच सनसनाटी माजवून गेलेला मयंक यादव वेगळा ठरण्याची चुणूक दाखवू लागलाय. सातत्यानं ताशी 150 किलोमीटर वा त्याहून जास्त गतीनं मारा करण्याची ताकद बाळगणाऱ्या या गोलंदाजानं नुकतीच आपली धार दाखवून दिलीय ती बांगलादेशी फलंदाजांना...

‘त्याला’ प्रचंड वेगानं अक्षरश: साऱ्या भारतात प्रसिद्ध केलंय...परंतु दस्तुरखुद्द ‘तो’ पक्कं जाणून आहे की, भारतीय संघातील स्थान कायम करण्यासाठी गरज आहे ती गतीबरोबरच सातत्याची. त्यानं कारकिर्दीत दुखापतींमुळं अनेक वाईट क्षणांचं दर्शन घेतलंय...दिल्लीच्या त्या वेगवान गोलंदाजानं ‘आयपीएल’मधील सर्वांत वेगानं टाकलेल्या दहा चेंडूंची नोंद केलीय अन् गती राहिलीय ताशी 150 किलोमीटर्सपेक्षा जास्त. नुकतेच बांगलादेशचे फलंदाज सुद्धा त्याच्यापुढं लटपटल्याशिवाय राहिले नाहीत...भारताचा नवीन ‘स्पीडस्टर’ मयंक यादव !

आंतरराष्ट्रीय कारकिर्दीतील पहिल्याच षटकात एकही धाव न देणाऱ्या त्या गोलंदाजानं पहिल्या ‘टी-20’ सामन्यामध्ये चार षटकांत 21 धावांत 1 बळी, तर दुसऱ्या लढतीतही मिळविला तो 30 धावा देऊन 1 बळी. सर्वांत महत्त्वाची बाब म्हणजे दोन्ही सामन्यांत मयंकला दुखापतींचा त्रास होतोय असं अजिबात दिसलं नाही. खुद्द तो म्हणतोय, ‘मी अतिशय उत्साही आहे, परंतु त्याचबरोबर ‘नर्व्हस’ देखील. कारण पुनरागमन केलंय ते तीन-चार महिन्यांनंतर. मला स्पर्धात्मक क्रिकेट खेळण्याची फारशी संधी मिळालीच नाही. पण निवड समितीनं संघात समावेश करून अक्षरश: धक्काच दिला’...

मयंकला बांगलादेशविरुद्धच्या ‘टी-20’ मालिकेसाठी निवड झाल्याची बातमी कळली ती ‘राष्ट्रीय क्रिकेट अकादमी’मध्ये (एनसीए) जेवत असताना...‘मला काहीही माहीत नव्हतं. परंतु अचानक सहकाऱ्यांनी अभिनंदनाचा वर्षाव करायला प्रारंभ केला. मग मी पाहिली ती भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळाची (बीसीसीआय) वेबसाईट आणि माझी निवड झाल्याची गोड बातमी मिळाली’, त्याचे शब्द...21 वर्षांचा मयंक यादव कारकिर्दीत बांगलादेशविरुद्धच्या दोन ‘टी-20’ लढती खेळलाय तो फक्त एक प्रथम श्रेणी सामना नि 17 ‘अ’ गटातील लढती एवढ्याच पुंजीच्या बळावर...14 लढती तो दिल्लीतर्फे खेळलाय, तर ‘आयपीएल’मध्ये ‘लखनौ सुपर जायंट्स’कडून अवघे चार सामने, परंतु तेही त्याच्या गतीचा गाजावाजा घडविण्यास पुरेसे ठरले...

‘आयपीएल’मध्ये ‘लखनौ’तर्फे मयंक यादवनं सतत दोन सामन्यांत सामनावीर पुरस्कार मिळविला होता. परंतु त्याच्या दर्जेदार सुरुवातीला ग्रहण लागलं ते ‘अॅबडोमिनल स्ट्रेन’चं. त्यामुळं त्याला ‘नॅशनल क्रिकेट अकादमी’मध्ये बराच काळ घालवावा लागला...मयंकचं प्रमुख शस्त्र हे वेगच असलं, तरी त्याला माहीत आहे की, आंतरराष्ट्रीय स्तरावर केवळ त्याच्या जेरावर टिकाव लागणं कठीण. तिथं गरज असते ती अचूक टप्प्याची अन् तोच त्याला यशस्वी बनवू शकेल...‘लाईन नि लेंग्थ अतिशय महत्त्वाची. कारण त्यामुळं फलंदाजांकडून तुम्हाला आदर मिळतो. हल्ली मी लक्ष केंद्रीत केलंय ते त्याच्यावरच. ‘आयपीएल’ सुरू असताना मी कमी गतीनं चेंडू टाकण्यावर फारसा भर देत नव्हतो. कारण तिथं गरज होती गतीची. कर्णधार के. एल. राहुलनं देखील मला वेगाचाच वापर करण्याचा सल्ला दिला होता’, मयंक म्हणतो...मात्र बांगलादेशविरुद्धच्या लढतींत कमी गतीनं टाकलेल्या चेंडूंचा त्यानं उत्कृष्ट पद्धतीनं आधार घेतला. ‘जर खेळपट्टी मदत करत असेल, तर मी प्रयोग करण्यावर फारसं लक्ष देत नाही’ मयंक यादवचे शब्द !

‘सोनेट क्लब’ ते भारतीय संघ...‘वेगवान’ प्रवास !

• मयंकनं सुरुवातीला त्याच्या जबरदस्त वेगावर फारसं लक्ष दिलं नव्हतं. इतर अनेक वेगवान गोलंदाज व आपण यांच्यात फारसा फरक आहे असं त्याला वाटतही नसे...
• ‘सोनेट’ क्लबचे प्रशिक्षक देवेंदर शर्मा नि दिल्लीत क्रिकेट खेळणारे अन्य खेळाडू मात्र सतत त्याला त्याचा किमान वेग ताशी 150 किलोमीटरपेक्षा जास्त आहे याची जाणीव करून द्यायचे. पण त्याला ते कधीच खरं वाटत नव्हतं...
• 2022 मध्ये सराव करताना ‘सपोर्ट स्टाफ’नं मयंकला त्याच्या भन्नाट वेगाविषयी कल्पना आहे का याची चाचपणी केली होती. त्यावर त्याचं उत्तर होतं : ‘140 किलोमीटर्स’...पण सर्वांनी तो ताशी 149 ते 150 किलोमीटर्स गतीनं सातत्यानं गोलंदाजी करतोय असं सांगितल्यानंतर मात्र त्याचा विश्वास बसला...
• जेव्हा 14 वर्षांचा मयंक यादव उन्हाळी प्रशिक्षण शिबिराकरिता चाचणी देण्यासाठी गेला तेव्हा त्याची लगेच निवड झाली होती. परंतु फी होती तब्बल 35 हजार रुपये. त्याच्या वडिलांचा लहान व्यवसाय असल्यानं मयंकला ते परवडण्यासारखं नव्हतं. परंतु देवेंदर व स्व. तारक सिन्हा यांनी त्याचे गुण पराखून शुल्क माफ केल्यामुळं तो आपली क्षमता दाखवू शकला...
• देवेंदर यांनी त्याला एका वरिष्ठांच्या स्पर्धेत खेळण्याची संधी दिली अन् त्यानं चार बळी मिळविले. पण आपल्या चेंडूच्या टप्प्यावर मात्र तो खूष नव्हता...त्याच्या प्रशिक्षकांचं वैशिष्ट्या म्हणजे लय सापडेपर्यंत त्यांनी मयंकला सातत्यानं संधी दिली. त्यामुळंच त्याच्या जीवनात ‘सोनेट’ क्लबला स्थान आहे ते अनन्यसाधारण...
• ‘सोनेट क्लब’ खेळाडूंची व्यवस्थित काळजी घेतो हेही सांगायला यादव विसरत नाही अन् याचं आणखी एक उत्कृष्ट उदाहरण म्हणजे रिषभ पंत...

प्रशिक्षकांचे सल्ले...

• भारतीय संघाचे सध्याचे प्रशिक्षक गौतम गंभीरनं ‘लखनौ’ संघाची जबाबदारी सांभाळत असताना मयंक यादवला एकदा सांगितलं होतं की, कित्येक खेळाडूंना अनेक संधी मिळतात, तर काही जणांना केवळ एका सामन्यावर समाधान मानावं लागतं. त्या शब्दांना तो कधीही विसरलेला नाहीये...
• लखनौचे माजी प्रशिक्षक गंभीर नि विजय दहिया यांनी मयंकला स्पष्ट शब्दांत सांगितलं होतं की, एक-दोन वर्षं त्याला बाहेर बसावं लागेल. या पार्श्वभूमीवर जेव्हा यंदा संधी मिळाली तेव्हा त्यानं निश्चय केला तो तिचं सोन्यात रुपांतर करण्याचा... सुरुवातीला त्याच्या बुटांना देखील कुणी पुरस्कृत केलं नव्हतं. परंतु पहिल्या ‘आयपीएल’ सामन्यानंतर मात्र ती वेळ पुन्हा आली नाही...
• भारतीय संघाचे गोलंदाजी प्रशिक्षक मॉर्ने मॉर्केलसंबंधी विचारल्यास यादव म्हणतो की, ते फारसे बोलत नाहीत. जर त्यांच्या नजरेला एखादी गोष्ट खटकली, तर मात्र मॉर्केल जवळ येऊन ती लगेच नजरेस आणून देतात. त्यांचा जास्त भर असतो तो डावपेचांवर...

भारताचे आजवरचे सर्वांत वेगवान गोलंदाज...

• उमरान मलिक (ताशी 157 किलोमीटर) : एखाद्या भारतीयानं टाकलेला हा सर्वांत वेगवान चेंडू. 2022 च्या ‘आयपीएल’मधील सामन्यात जम्मू काश्मीरच्या या गोलंदाजानं हा पराक्रम बजावला...
• मयंक यादव (ताशी 156.7 किलोमीटर) : मयंकनं यंदाच्या ‘आयपीएल’मध्ये त्याची नोंद केली. तो उमरानच्या मागं यादीत दुसऱ्या क्रमांकावर असला, तरी अव्वल स्थानावर जाण्याची ताकद निश्चितच बाळगतो...
• जवागल श्रीनाथ (ताशी 154.5 किलोमीटर) : भारतीय क्रिकेटमधील एक दिग्गज खेळाडू अन् 90 च्या दशकातील प्रमुख वेगवान गोलंदाज. त्यांचं एक शस्त्र होतं वेग...
• इरफान पठाण (ताशी 153.7 किलोमीटर) : हा गोलंदाज स्विंगसाठी ओळखला जात असला, तरी त्याच्याकडे वेगही होता. त्याचा सर्वांत वेगवान चेंडू याची साक्ष आणून देतो...
• मोहम्मद शमी (ताशी 153.3 किलोमीटर) : शमीची ओळख आहे ती ‘रिव्हर्स स्विंग’साठी. गती नि स्विंगची सांगड घालण्याची क्षमता त्याला वेगळं ठरवतेय...
• जसप्रीत बुमराह (ताशी 153.26 किलोमीटर) : सर्व प्रकारांतील भारताचा आघाडीचा गोलंदाज असलेल्या बुमराहला वेग व अचूकता हे मिश्रण जगातील सर्वांत धोकादायक वेगवान गोलंदाज बनवतं...
• नवदीप सैनी (ताशी 152.85 किलोमीटर) : सैनीचा वेग ही खासियत असून त्याच्या जोरावर सर्वोत्तम फलंदाजांनाही अडचणीत आणण्याची क्षमता त्यानं दाखविलीय...
• इशांत शर्मा (ताशी 152.6 किलोमीटर) : अनुभवी इशांत एक दशकाहून अधिक काळ भारताच्या गोलंदाजी रचनेचा महत्त्वपूर्ण भाग राहिला...
• वरुण एरॉन (ताशी 152.5 किलोमीटर) : जबरदस्त वेगासाठी ओळखला जाणारा एरॉन नियमित ताशी 150 किलोमीटर वेगानं गोलंदाजी करत असे. दुखापतींनी त्याची कारकीर्द संपविलेली असली, तरी वरील वेगवान चेंडू अजूनही त्याला भारताच्या आघाडीच्या गोलंदाजांमध्ये स्थान देतो.
• उमेश यादव (ताशी 152.2 किलोमीटर) : सहज गती पकडण्यासाठी ओळखला जाणारा उमेश त्याचमुळं भारताच्या धारदार माऱ्याचा महत्त्वपूर्ण भाग होता....

- राजू प्रभू