किरण, या निधनाचे एक्सचेंज कसे करणार?

‘नामसाधर्म्य हा आमच्यामधला हलकासा दुवा आज एक अध्याय बनून राहिला आहे. पुण्याचे डॉ. किरण ठाकुर आणि मी आजवर अनेक घटना, अनेक प्रसंग, अनेक प्रतिक्रिया एक्सचेंज करीत आलो. त्यांच्या अचानक जाण्याने मोठा धक्का बसला. थोरला भाऊ गेल्याचं दु:ख झालं. आणि आपसुक तोंडात गेलं ‘किरण या निधनाचे एक्सचेंज कसं करणार’.

खरेतर पुण्याच्या किरण ठाकुर आणि माझी ओळख मुंबई मराठी पत्रकार संघाचे माजी अध्यक्ष कुमार कदमांमुळे झाली. कुमार कदमांनी बा. रं. शिंगणळकर यांचे व्याख्यान घेतल्यानंतर कुमार कदमांची आणि माझी जवळीक वाढली. पुण्याच्या एक्सप्रेस टॉवरमध्ये झालेली कदमांची ओळख पुढे गाढ मैत्रीत बदलली. या कुमार कदमांनीच माझी आणि पुण्याच्या किरण ठाकुरांची भेट घडवून आणली. आमचे पुण्याचे प्रतिनिधी मोरेश्वर जोशी यांच्या पत्रकारनगरातील घरासमोरच हे किरण ठाकुर राहत होते. त्यामुळे पुण्याला मोरेश्वर जोशींकडे गेलं की किरण ठाकुरांच्या घरी जाणे पुढे रिवाज बनला.

आम्ही दोघेही ‘किरण ठाकुर’, दोघेही पत्रकारितेतले, दोघांचीही निष्ठा ही लोकमान्य टिळक. आमच्यातील या विलक्षण साम्यामुळे महाराष्ट्रात अनेकदा संभ्रम निर्माण झाले. ‘किरण ठाकुर असं म्हटलं की यांच क्रेडिट त्यांना आणि त्यांचं व्रेडिट यांना असं होत होतं’. अवॉर्ड मला मिळायचे आणि शाबासकी त्यांना मिळायची. त्यांचं भाषण गाजले की मला चांगल्या प्रतिक्रियांची पत्रे मिळत. रेडिओवर माझं भाषण व्हायचे आणि शुभेच्छांचे फोन त्यांना जात. ओळख झाल्यापासून ते काल परवापर्यंत नामसाधर्म्याचे अनेक संभ्रम निर्माण झाले असले तरी आमच्या दोघांत हे संभ्रम कधीच राहिले नाहीत. शुभेच्छा असो की शाबासकी असो आम्ही आमच्या आमच्यात ते कायमच एक्सचेंज करीत राहिलो. मी बेळगावचा, माझं पूर्ण नाव किरण धोंडोपंत ठाकुर आणि ते मूळचे चाळीसगाव, जळगावचे, त्यांचे पूर्ण नाव किरणचंद्र कन्हैय्यालाल ठाकुर यातही साधर्म्य होते. आम्ही दोघे नावात वडिलांचे नाव घेत नव्हतो. ‘किरण ठाकुर’ याच नावाने लोक आम्हाला ओळखत.

पुण्याचे किरण ठाकुर हे स्वभावाने गोड आणि मिश्कील होते. आमच्या जितक्या भेटी झाल्या, जितके संभाषण झाले, ते सगळे हसतखेळत झालं. पुण्याच्या किरण ठाकुर यांची पत्रकारिता घट्ट होती. रानडे इन्स्टिट्यूट ऑफ जर्नालिझम येथे प्रिन्सीपल असताना मी अनेकदा तिथे त्यांना भेटलोय. पुणे विद्यापीठाचे जर्नालिझम ऑफ हेड असतानाही आमच्या अनेकदा गाठीभेटी झाल्या. पुणे विद्यापीठाची सूत्रे डॉ. नरेंद्र जाधव यांनी हाती घेतली तेव्हा आम्ही दोघे उपस्थित होतो. त्याचवेळेला किरण ठाकुर पुणे विद्यापीठातून निवृत्त होणार होते. डॉ. नरेंद्र जाधव यांना सांगून एक्सटेंशन देऊ हा माझा प्रस्ताव त्यांनी नाकारला. त्यांची पत्रकारिता निर्भिड होती आणि स्वभाव स्वच्छ होता.

तुझ्यामुळे मला लाठ्याकाठ्या खाव्या लागतील

1986 साली एका रेल्वे स्टेशनवर आमची भेट झाली. तेव्हा मी बेळगावात ‘न्यूज लिंक’ हा इंग्रजी पेपर सुरू केला होता. मराठी तरुण भारत सुरू होताच. महाराष्ट्र एकीकरण समिती चळवळ आणि तरुण भारत याबरोबरच न्यूज लिंकचा व्याप वाढला होता. म्हणून मी त्यांना ‘न्यूज लिंकचे संपादक होण्याची ऑफर दिली’. मी म्हणालो, ‘मी मराठीतला संपादक, तुम्ही इंग्रजीतील संपादक’, असं काम करू. मी दिलेली ऑफर त्यांनी तत्वत: स्वीकारली. ते म्हणाले, तुमच्या न्यूज लिंक साठी मी येतो, पण तुझ्यामुळे बेळगावात मी लाठ्या-काठ्या खाणार नाही हं! तरुण भारत परिवार हा चळवळीवर सुरू होता. आमच्यावर कायमच लाठ्याकाठ्या उगारलेल्या असत. त्यामुळे न्यूज लिंकचा संपादक होण्याची मान्यता ही तत्वत:च राहिली, ती साकार झाली नाही.

डॉक्टरेटमुळे कमी झालेला संभ्रम नव्याने सुरू झाला

आम्ही दोघे किरण ठाकुर, पण नंतर त्याने एमए नंतर पीएच.डी. केली आणि ते ‘डॉ. किरण ठाकुर झाले’. आणि मी किरण ठाकुर राहिलो. यापुढे मी पीएच. डी. करेनच असं नाही. त्यामुळे तुझ्या डॉक्टरेट होण्याने आता संभ्रम दूर होईल, असं आमचं बोलणे झालं.

दरम्यान, गेल्याच वर्षी पुण्याच्या टिळक विद्यापीठाने मला ऑनररी डॉक्टरेट ही पदवी बहाल केली. या कार्यक्रमाला किरण ठाकुर सपत्नीक उपस्थित होते. समारंभानंतर आम्ही एकत्रित खूप गप्पा मारल्या. मीच त्याला म्हणलं, ‘मी तुझ्या पंगतीला येऊन बसलोय, चल पुन्हा संभ्रम तयार करू’. खळखळून हसत त्याने दाद दिली. त्यांनी केलेल्या अनेक पुस्तकांच्या कित्येक कॉपी मी विकत घेऊन ग्रंथालयासाठी वितरित करीत आलोय. लोकमान्य टिळकांवर अधिक संशोधन करण्याची त्यांनी टिळक विद्यापीठाकडे प्रकट केलेली इच्छा अपुरीच राहिली.

त्यांचे चिरंजीव नचिकेत ठाकुर एमआयटी लोणीचे प्रिन्सिपल आहेत. अभिनेते राजकपूर यांचा बंगला घेऊन इंदोरच्या दालनात त्यांनी भरवलेल्या प्रदर्शनाला आम्ही एकत्र भेट दिली. चिनी आणि जपानी पुस्तकांचे संच पाहिल्यावर अशी पुस्तके मराठीत तयार झाली तर मराठी लहान मुले का वाचणार नाहीत, असा प्रश्न मला निर्माण झाला. डॉ. नचिकेत ठाकुर यांना मी गोव्यात प्रदर्शन घेण्याची विनंती केलेली आहे.

मामा तुम्हाला शंभर वर्ष आयुष्य आहे

28 डिसेंबर 2024 रोजी बेळगावात गोविंदराम सक्सेरिया येथे माजी विद्यार्थ्यांचा मेळावा होता. भरगच्च मेळाव्यात भाषण करून मी खाली येत असतानाच आमच्या लोकमान्यचे सीईओ अभिजीत दीक्षित घाईघाईने आले आणि म्हणाले, मामा तुम्हाला शंभर वर्ष आयुष्य आहे. त्यानेच डॉ. किरण ठाकुर यांच्या जाण्याची खबर दिली. मोठा धक्का बसला. थोरला भाऊ गेल्याचं दु:ख झालं. आपल्या मृत्यूनंतरही डॉ. किरण ठाकुर साधर्म्याची गुंतागुंत करतील असं वाटलं नव्हतं.

त्यांचे निधन  झालं  आणि फोटो माझे लागले

एका टीव्ही चॅनेलने माझा फोटो दाखवून डॉ. किरण ठाकुर यांचे निधन असे सांगत प्रतिक्रियाही गोळा केल्या. संभ्रम वाढत गेल्यामुळे झालेला संभ्रम एका यूट्यूब चॅनेलने सोडवला.

गेली कित्येक वर्षे संभ्रम साऱ्यांमध्ये होता. पण त्यांच्या आणि माझ्यामध्ये तो कधीच नव्हता. झालेले संभ्रम आम्ही कायमच एक्सचेंज करत होतो. त्यामुळे कुठे बोलून दाखवले नसले तरी माझ्या मनात त्यांच्याविषयी एकच प्रश्न होता, ‘किरण या निधनाचे एक्सचेंज कसं करू?’

बहिणीला पुन्हा किरण ठाकुर भाऊ मिळाला

नुकताच चतुरंगने 5 जानेवारीला किरण ठाकुर यांच्या भगिनी साध्वी भारती ठाकुर यांना 3 लाख रूपये आणि सत्कार असा कार्यक्रम ठेवला होता. वास्तविक या कार्यक्रमाला ‘आम्ही दोघे किरण ठाकुर’ एकत्र भेटणार होतो. मी वेळात वेळ काढून फोंडा, गोवा येथील राजीव गांधी कलामंदिरमध्ये या कार्यक्रमाला आवर्जून उपस्थित राहिलो. भगिनी भारती ठाकुर यांनी साध्वी म्हणून आयुष्याचा स्वीकार केल्यामुळे सात्विक स्वभाव आणि त्यांची राहणी संन्यासी आहे. कार्यक्रम संपल्यानंतर मी त्यांना भेटलो आणि म्हणालो, ‘हे बघ, मी किरण ठाकुर तुझा भाऊ तुला भेटायला आलोय’, त्यांना गहिवरून आलं. त्या म्हणाल्या, आजच्या भाषणात मी त्याचा उल्लेख टाळला. उल्लेख केला असता तर मला पुढे बोलताच आलं नसतं.

पुण्याचे किरण ठाकुर माझ्यासाठी अनेकदा अहोजाहो होते. तसेच ते मला अरेतुरे पण समजत. नामसाधर्म्यामुळे साऱ्यांचा संभ्रम झाला तरी आम्ही सुखदु:ख एक्सचेंज करत होतो. ‘निधनाचे एक्सचेंज कसे करणार’

दोन्ही किरण ठाकुर एकाच पत्त्यावर

1980 साली वार्तांकनादरम्यान पुणे सर्किट हाऊसमध्ये माझा कॅमेरा चोरीला गेला. तो परत मिळावा म्हणून मी सकाळला क्लासीफाईड जाहिरात दिली. तेव्हा पुण्यात माझं कोणी नव्हतं, घरही नव्हतं. म्हणून कॅमेरा सापडला तर किरण ठाकुरांच्या पत्रकार कॉलनीतला मी पत्ता दिला. जर कोणाचा फोन आला किंवा कॅमेरा मिळाला तर तुझ्याकडेच ठेवून घे, असं म्हटलं. गंमत अशी की, कॅमेरा मिळाला नाही आणि किरणचा फोनही आला नाही. मात्र छापून आलेली जाहिरात बघताना छान वाटले की ‘आज दोन्ही किरण ठाकुर एकाच पत्त्यावर हजर आहेत’

डॉ. किरण ठाकुर, बेळगाव

सल्लागार संपादक, तरुण भारत,

संस्थापक-अध्यक्ष, लोकमान्य मल्टीपर्पज को. ऑप. सोसायटी.