Bhujangasana : मानसिक आणि शारीरिक आरोग्यासाठी लाभकारक बद्ध भुंजगासन

आसन शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी अनेक लाभ प्रदान करते

By : हर्षदा कबाड

कोल्हापूर : बद्ध भुजंगासन हे एक योगासन आहे. ज्यामध्ये शरीर सापासारखे (भुजंग) वर उचलले जाते आणि हात पाठीमागे एकत्र बांधलेले (बद्ध) असतात. हे आसन पाठीच्या कण्याला लवचिकता, छातीला विस्तार आणि पोटाच्या अवयवांना उत्तेजन देण्यासाठी विशेषत: उपयुक्त आहे. हे आसन शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी अनेक लाभ प्रदान करते आणि योगाभ्यासात नियमित समाविष्ट केले जाऊ शकते.

बद्ध भुजंगासन हे एक साधे पण प्रभावी योगासन आहे. जे शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी अनेक लाभ देते. नियमित अभ्यासाने पाठीचा कणा लवचिक आणि मजबूत होतो. छाती आणि फुफ्फुसे विस्तारतात. पचनक्रिया सुधारते आणि मन शांत राहते. तथापि, सावधगिरी बाळगणे आणि वैद्यकीय सल्ला घेणे महत्त्वाचे आहे, विशेषत: ज्यांना आधीपासून काही आजार असतील त्यांनी योग प्रशिक्षकाच्या मार्गदर्शनाखाली हे आसन करावे.

बद्ध भुजंगासन कसे करावे?

प्रारंभिक स्थिती : सर्वप्रथम पोटावर झोपा (प्रोन पोजिशन). यासाठी शवासनातून सुरुवात करू शकता. हनुवटी जमिनीवर किंवा थोडी वर ठेवा.

पायांची स्थिती : दोन्ही पाय एकत्र ठेवा आणि पायांच्या मागील बाजूस ताण द्या. पायाची बोटे मागे सरळ आणि पाय एकमेकांना स्पर्श करणारे असावेत.

हातांची स्थिती : दोन्ही हात पाठीमागे न्या. उजव्या हाताने डाव्या हाताचे मनगट किंवा डाव्या हाताने उजव्या हाताचे मनगट पकडा. शक्य असल्यास दोन्ही हात एकमेकांना बांधून घ्या.

वर उचलणे : श्वास घेताना छाती आणि डोके हळूहळू वर उचला. मान थोडी मागे झुकवा, छाती पुढे विस्तारित करा. खांदे मागे सरकवा आणि हात पाठीमागे बांधलेले असल्याने छाती उघडण्यावर भर द्या.

स्थिती धरून ठेवणे : शक्य तितके वर उचलल्यानंतर काही सेकंद (5 ते 10 सेकंद) या स्थितीत थांबा. श्वास नैसर्गिक ठेवा किंवा शक्य असल्यास श्वास रोखा.

खाली येणे : सावकाश श्वास सोडत छाती आणि डोके खाली आणा. हात सोडा आणि विश्रांती घ्या.

पुनरावृत्ती : हे आसन दोन ते तीन वेळा करू शकता, प्रत्येक वेळी 5 ते 6 सेकंद सेकंद स्थिती धरून ठेवा.

आसनाचे फायदे : बद्ध भुजंगासन नियमितपणे केल्याने शारीरिक, मानसिक स्तरावर अनेक फायदे मिळतात.

शारीरिक फायदे

1) पाठीच्या कण्याला बळकटी,लवचिकता-हे आसन पाठीच्या कण्याला लवचिक बनवते. स्नायूंना मजबूत करते. मणक्याच्या लवचिकतेमुळे पाठदुखी कमी होण्यास मदत.

2) छाती आणि फुफ्फुसांचा विस्तार- छाती पुढे विस्तारित झाल्याने फुफ्फुसांची क्षमता वाढते. श्वासोच्छवासाची प्रक्रिया सुधारते, दमा किंवा श्वसनाच्या समस्यांवर लाभ होतो.

3) पोटाच्या अवयवांना उत्तेजन - पोटाच्या स्नायूंवर दबाव येतो, ज्यामुळे पचनसंस्था सुधारते. आतड्यांना मसाज मिळतो, ज्यामुळे बद्धकोष्ठता आणि अपचन यासारख्या समस्या कमी होतात.

4) रक्त परिसंचरण सुधारते - शरीरातील रक्ताभिसरण सुधारते, ज्यामुळे त्वचा आणि अवयवांना पोषण मिळते.

5) शरीराची ठेवण सुधारते - नियमित अभ्यासाने खांदे सरळ राहतात आणि शरीराची मुद्रा सुधारते.

6) पोटावरील चरबी कमी होते- पोटाच्या स्नायूंवर ताण येतो, ज्यामुळे चरबी कमी होण्यास मदत होते.

7) खांदे आणि हात मजबूत होतात - हात पाठीमागे बांधल्याने खांद्यांचे आणि हातांचे स्नायू बळकट होतात.

मानसिक फायदे

► मन शांत राहते : हे आसन तणाव आणि चिंता कमी करण्यास मदत करते. मेंदूला ऑक्सिजनचा पुरवठा वाढतो, ज्यामुळे मानसिक शांतता मिळते.

► आत्मविश्वास वाढतो : छाती उघडल्याने आत्मविश्वास आणि सकारात्मकता वाढते.

► नैराश्य कमी होते : योगामुळे मेंदूत सुखदायी संप्रेरक निर्माण होतात, ज्यामुळे नैराश्य कमी होते.

► मन आणि शरीरात समतोल : हे आसन मन आणि शरीर यांच्यात समन्वय निर्माण करते.

सावधगिरी : बद्ध भुजंगासन करताना ही सावधगिरी बाळगणे आवश्यक:

मणक्याच्या समस्या : तुम्हाला पाठदुखी, स्लिप डिस्क किंवा मणक्याच्या इतर समस्या असतील, तर वैद्यकीय सल्ल्याशिवाय हे आसन करू नये.

गरोदरपण : गर्भवतींनी हे आसन टाळावे, कारण यामुळे पोटावर दबाव येऊ शकतो. हृदयविकार आणि उच्च रक्तदाब हृदयविकार, उच्च रक्तदाब (हायपरटेन्शन) किंवा इतर गंभीर आजार असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.

मानेचे दुखणे : मानेच्या स्नायूंमध्ये ताठरपणा किंवा दुखणे असल्यास हे आसन सावधपणे करावे.

जास्त ताण टाळा : शरीराला जास्त ताण देऊन आसन करू नये. तुमच्या क्षमतेनुसारच वर उचला.

नवशिक्यांसाठी : योग प्रशिक्षकाच्या मार्गदर्शनाखाली हे आसन शिकावे.