कर्तेकरविते आपण स्वत:च असतो

अध्याय तिसरा

जन्ममरणाच्या फेऱ्यातून मुक्ती मिळवणं हे केवळ मनुष्य जन्मातच शक्य आहे. त्यादृष्टीने मुक्ती मिळवण्यासाठी प्रयत्न करण्याला ज्ञाननिष्ठा असं नाव आहे. प्रत्येकाने ज्ञाननिष्ठ व्हावे अशी बाप्पांची इच्छा आहे. प्रत्येकात ईश्वरी अंश आहे आणि तो फुलवण्यासाठी प्रत्येकाने प्रयत्न करावा अशी बाप्पांची इच्छा आहे. त्यादृष्टीने निरपेक्षता आणि ईश्वरस्मरण या दोन गोष्टी अत्यंत उपयोगी आहेत. ह्या दोन गोष्टी पाळून जो वाट्याला आलेलं कर्म करत जाईल त्याचा उध्दार ते नक्की करतात. त्याला त्याच्या हृदयात स्थान देतात.

मनुष्याच्या स्वभावानुसार त्याला कर्मे नेमून देण्याच्या उद्देशाने बाप्पांनी चार वर्णांची निर्मिती केली ह्या अर्थाचा चत्वारो हि मया वर्णा रज सत्त्वतमों शत । कर्मांशतश्च संसृष्टा मृत्युलोके मयानघ ।। 18 ।। श्लोक आपण पहात आहोत. पूर्वप्रारब्धानुसार माणसाच्या स्वभावामध्ये सत्व, रज किंवा तम यापैकी एका गुणाचे प्राबल्य असते. त्या गुणाला अनुरूप त्याने कर्मे केल्यास ते त्याला मानवते. म्हणून बाप्पांनी चार वर्णांची निर्मिती केली. यामागे जगरहाटी सुरळीत चालावी एव्हढाच उद्देश आहे. यामध्ये उच्चनीच असा भेदभाव त्यांच्या दृष्टीने तरी काही नाही. उलट नेमून दिलेले काम जो निरपेक्ष बुद्धीने त्यांच्या स्मरणात राहून करेल तो त्यांना प्रिय असतो आणि अंतकाळी ते त्याचा उध्दार करतात.

माणसात कुठल्याही गुणाचे प्राबल्य असले तरी बाप्पांनी सांगितल्याप्रमाणे वागल्यास म्हणजे वाट्याला आलेलं काम निरपेक्षतेनं करून त्यांचं स्मरण करत राहिल्यास त्याचा उध्दार होतो. यावर थोडा विचार करू. सत्वगुणी माणूस मुळातच बाप्पाच्या जवळचा असतो. रजोगुणी मनुष्य सुरवातीला फळ मिळवण्यासाठी ईश्वराची भक्ती करत असतो पण कालांतराने त्याच्या लक्षात येतं की, हे फळ तात्पुरतं आहे मग जे शाश्वत आहे त्याच्यासाठी प्रयत्न करावेत असं तो ठरवतो आणि त्यानुसार तो पुढे जाऊ लागला की, आपोआप त्याच्यावरचं रजोगुणाचं प्राबल्य कमी होऊन तो सत्वगुणाच्या प्रभावाखाली येऊन बाप्पांच्या जवळचा होतो.

तसंच तमोगुणी मनुष्य सुरवातीला स्वत:चं बरोबर आहे असं समजत असला तरी, ईश्वरस्मरणात राहून निरपेक्षतेनं कर्म करत राहिल्यावर त्याच्या बुद्धीत पालट होऊन तोही सत्वगुणी होऊ लागतो व बाप्पांच्या जवळचा होतो. म्हणजेच बाप्पांच्या जवळचं होणं हे सर्वस्वी आपल्याच हातात आहे. हेच बाप्पा पुढील श्लोकात समजाऊन सांगतायत. ते म्हणतात,

कर्तारमपि तेषां मामकर्तारं विदुर्बुधा ।

अनादिमीश्वरं नित्यमलिप्तं कर्मजैर्गुणै ।।19।।

अर्थ- त्यांचा कर्ता असून मी अकर्ता, आहे असे ज्ञाते जाणतात कारण मी सर्वांपासून अलिप्त असतो.

विवरण- ईश्वराला नेहमीच कर्ताकरवीता असे म्हंटले जाते पण प्रत्यक्षात मनुष्याला त्याच्या पूर्वकर्माचं फळ म्हणून या जन्मातील कर्मे करावी लागतात. म्हणजे एकप्रकारे मनुष्यच कळतनकळत आपल्या पुढील जन्मात आपल्याला कोणती कर्मे करावी लागतील किंवा कोणते भोग भोगावे लागतील याची जुळणी करून ठेवत असतो. कळतनकळत म्हणायचं कारण म्हणजे त्याला हे सगळं माहीत असतं पण स्वार्थापायी त्याला या सगळ्याचा विसर पडतो आणि तो सहजी गैरकृत्यात सहभागी होतो किंवा स्वत: करतो. विशेष म्हणजे ही गोष्ट आयुष्यात वारंवार घडत असते. म्हणून आपला कर्ताकरविता ईश्वर नसून आपण स्वत:च आहोत हे आपण लक्षात घ्यायला हवे. आपणच जर कर्तेकरविते आहोत तर पुढील जन्माची जुळणी करण्याचे आपण टाळू शकतो. त्यासाठी आपल्या वाट्याला आलेले कर्म फळाची अपेक्षा न करता करत रहायला हवे तसेच कर्म करण्याच्या सुरवातीला, ते करत असताना आणि करून झाल्यावर ईश्वराचे स्मरण करत रहावे.

क्रमश: