Vipritkarni Asan: विपरीतकर्णी आसन कसे करावे?, काय आहेत 'या' आसनाचे फायदे?
ज्यामुळे शरीर आणि मनावर सकारात्मक परिणाम होतो
By : हर्षदा कबाडे
कोल्हापूर : विपरीतकर्णी आसन हे योगातील एक अत्यंत उपयुक्त आणि शांत करणारे आसन आहे. यामध्ये शरीर उलट्या स्थितीत म्हणजे पाय वर आणि डोके खाली ठेवले जाते. त्यामुळे मेंदूकडे रक्तप्रवाह वाढतो, मन शांत होते आणि संपूर्ण शरीर विश्रांतीच्या अवस्थेत जाते.
हे आसन अनेकदा ‘लेग्स-अप-द- वॉल पोज’ म्हणूनही ओळखले जाते. ‘विपरीत करणी’ हा संस्कृत शब्द ‘विपरीत’ (उलटा) आणि ‘करणी’ (क्रिया) या दोन शब्दांपासून बनलेला आहे. या आसनात शरीराची स्थिती उलटी असते, ज्यामुळे शरीर आणि मनावर सकारात्मक परिणाम होतो.
विपरीतकर्णी आसन कसे करावे?
1. एका भिंतीजवळ झोपा आणि कंबरेखाली उशी किंवा योग ब्लॉक ठेवा.
2. दोन्ही पाय सरळ वर भिंतीवर टेकवा आणि पाठीचा पूर्ण आधार जमिनीवर राहू द्या.
3. हात शरीराच्या दोन्ही बाजूंना सैलपणे ठेवा.
4. डोळे बंद करा आणि श्वासोच्छ्वास नैसर्गिकपणे सुरू ठेवा.
5. ही स्थिती 3 ते 5 मिनिटे किंवा आवश्यकतेनुसार जास्त वेळही ठेवू शकता.
विपरीतकर्णी आसनाचे महत्त्वाचे फायदे
1. रक्तप्रवाह सुधारतो : मेंदूकडे रक्ताचा प्रवाह वाढल्यामुळे झोपेची गुणवत्ता सुधारते, थकवा कमी होतो आणि मायग्रेन, डोकेदुखी यावर आराम मिळतो.
2. तणाव व मानसिक शांतता : या आसनामुळे मन:शांती, तणावमुक्ती आणि सौम्य उदासिनतेवर नियंत्रण मिळवता येते. ध्यानासारखी शांतता या आसनामुळे अनुभवता येते.
3. पचन सुधारते आणि बद्धकोष्ठता कमी होते : पोटातील अवयवांना योग्य विश्रांती मिळाल्यामुळे पचनक्रिया सुधारते, बद्धकोष्ठतेच्या तक्रारी दूर होतात.
4. पायातील सूज आणि थकवा कमी होतो : दिवसभर उभे राहिल्यामुळे किंवा चालण्यामुळे आलेला थकवा, सूज, रक्तसंचाराची अडचण यावर या आसनाचा विशेष उपयोग होतो.
5. महिलांसाठी विशेष फायदे : मासिक पाळीतील वेदना, अनियमितता आणि रजोनिवृत्तीच्या लक्षणांवर आराम मिळतो. हार्मोनल असंतुलन यावरही उपयुक्त ठरते.
6. श्वसनसंस्थाआणि इंद्रिय संस्थेला लाभ : नियमित सरावामुळे श्वसनाचा वेग संतुलित होतो. डोळे आणि कानांचे आरोग्य सुधारते. मेंदूला अधिक ऑक्सिजन मिळाल्यामुळे एकाग्रता आणि स्मरणशक्ती वाढते.
7. रोगप्रतिकारशक्ती वाढते : शरीरातील लसीका प्रणाली (लिम्पॅथिक सिस्टीम) अधिक कार्यक्षम होते, जी विषारी घटक बाहेर टाकण्यास मदत करते. संधिवात, उच्च आणि निम्न रक्तदाब, मूत्रविकार अशा समस्यांवर सकारात्मक परिणाम होतो.
सावधगिरी कोणती घ्यावी :
गर्भवतींनी हे आसन करण्याआधी डॉक्टरांचा किंवा योगतज्ञांचा सल्ला घ्यावा. पाठीच्या दुखण्यात हे आसन करताना योग शिक्षकाच्या मार्गदर्शनाखाली करा. अत्यंत उच्च रक्तदाब, ग्लॉकोमा किंवा गंभीर डोकेदुखी असणाऱ्यांनी हे आसन टाळावे. मेन्स्ट्रुअल कालावधीत काही महिलांना अस्वस्थ वाटू शकते. वैयक्तिक स्थितीप्रमाणे निर्णय घ्या. पण विपरीतकर्णी आसन एक शांत आणि आरोग्यदायी अभ्यास आहे.
आसन एक, फायदे अनेक
‘दररोज काही क्षण स्वत:साठी द्या, शरीर, मन आणि श्वास यांच्या सुसंवादासाठी.’ विपरीतकर्णी आसन हे शरीर आणि मन दोघांनाही शांत करणारे, संपूर्ण आरोग्यास लाभदायक आणि सहज करता येणारे आसन आहे. झोपेच्या अडचणी, तणाव, पाचन, सूज, मानसिक थकवा यावर हा एक अत्यंत प्रभावी उपाय ठरतो. योग्य मार्गदर्शनात आणि नियमित सरावातून आपण या आसनाचे फायदे अनुभवू शकतो.