Vari Pandharichi 2025: कोल्हापूर ते प्रतिपंढरपूर यंदाच्या दिंडीचे रौप्यमहोत्सवी वर्ष
पुईखडी व खंडोबा तालीमजवळ होणारे रिंगण सोहळे विशाल रुप घेतात
By : संंग्राम काटकर
कोल्हापूर : आषाढी एकादशीनिमित्त सुरु केलेली कोल्हापूर ते प्रतिपंढरपूर नंदवाळमधील विठ्ठल मंदिर दिंडीचे यंदाचे रौप्यमहोत्सवी वर्षे आहे. मिरजकर तिकटीजबळील विठ्ठल मंदिराजवळून ७५ जणांच्या साथीने संतश्रेष्ठ ज्ञानेश्वर माऊली व विठ्ठल भक्तीची ओढ घेऊन सुरु झालेली दिंडी आता ३० ते ४० हजारांवर वारकरी व विठ्ठलभक्तांच्या सहभागाने प्रसिद्ध झाली आहे.
रुईकर कॉलनी ज्ञानेश्वर हरी काटकर महाराज यांची प्रेरणा लाभलेली हीच दिंडी कोल्हापूरचे वैभव ठरत आहे. भरपावसात निघणाऱ्या दिंडीत पावलो-पावली माऊलीला दिली जाणारी हाक, अभंग व टाळमृदंगाच्या गजराने भाविक समाधान पावताहेत. पुईखडी व खंडोबा तालीमजवळ होणाऱ्या रिंगण सोहळ्याने तर विशाल रुप घेतले आहे.
पंढरपूर मार्गावर केल्या जाणाऱ्या रिंगण सोहळ्या इतका मोठा रिंगण सोहळा पुईखडीवर होत आहे. हेच कोल्हापूर ते प्रतिपंढरपूर नंदवाळ दिंडीचे वैशिष्ठ्यच म्हणावे लागेल. ही दिंडी सुरु होण्यामागे संतश्रेष्ठ ज्ञानेश्वर माऊलींच्या भक्तीचेच कारण महत्वपूर्ण ठरले आहे.
२००५ पासून दिंडीचे वाढले वैभव
२००५ साली खऱ्या अर्थान दिंडीची व्याप्ती वाढली. या वर्षाच्या आषाढी एकादशीला आयोजित दिंडीत अनेक गावांमधील वारकरी व सात ते आठ हजार भाविक सहभागी झाले. तसेच २००५ पासूनच पुईखडीत होणाऱ्या रिंगण सोहळ्याचे महत्वही अधोरेखित झाले.
माऊलीच्या अश्वांकडून पूर्ण केला जाणारा रिंगण सोहळा पाहण्यासाठीही याच वर्षांपासून सुरुवात झाली. २००७ साली दिंडीसाठी पॉप्युलर स्टील वर्क्सने प्लायवूडपासून बनवलेला रथ दिला. या रथासोबत १० हजारावर वारकरी, विणेकर, मृदंग वादक, टाळकरी, तुळशी वृंदावन डोईवर घेतलेल्या महिला व विठ्ठल भक्त नंदवाळच्या विठ्ठल मंदिराच्या भेटीला गेले.
दिंडीचा वाढता विस्तार लक्षात घेऊन २००९ साली श्री ज्ञानेश्वर माऊली पालखी सोहळा भक्त मंडळ ट्रस्ट स्थापन केले. पुढे ट्रस्ट व जय शिवराय फुटबॉल प्लेअर मंडळामार्फत दिंडी आयोजित होऊ लागली. दरम्यानच्या काळात दिंडीसाठी लाकडी पालखी बनवली.
२०१३ सालच्या दिंडीसाठी जवाहरनगरातील भक्त रामचंद्र काळे यांनी चांदीच्या पादुका दिल्या. तसेच २०१५ साली १० ते १२ किलो चांदीपासून नक्षीदार भाग बनवून ते मूळच्या लाकडी पालखीला लावले. पाच वर्षापूर्वी देहूच्या रथासारखा चांदीचा रथ दिंडीत असावा या मागणीने जोर धरला. नेते मंडळी बढाया मारत चांदी जाहीर करत होते. परंतु चांदी काही दिली नाही.
त्यामुळे ट्रस्टने चांदी रथ बनवण्याची अपेक्षाच सोडली होती. परंतू आमदार राजेश क्षीरसागर यांनी पुढाकार घेऊन ७० किलो चांदी रथासाठी दिली. क्षीरसागर यांनीच गतवर्षी दिलेल्या लाकडी रथाला चांदीचे नक्षीदार भाग लावले गेले. हाच चांदीचा रथ रविवार ६ जुलै रोजीच्या आषाढी एकादशीदिनी आयोजित कोल्हापूर ते नंदवाळ दिंडीत दाखल केला जाणार आहे.
हा चांदीचा रथ दिंडीचे महत्व खुलवणार हे मात्र निश्चित. तसेच दिंडीमार्गात विविध कंपन्या, मंडळे, संस्था, उद्योजक, भाविक स्वयंस्फूर्तीने उपवासाचे पदार्थ वाटप करण्यासाठी स्टॉल उभारले जातात. येथील पदार्थातून दिंडीकरांना ऊर्जा मिळत आहे.
म्हणून दिंडीला सुरुवात झाली
मंगळवार पेठ, नाथागोळा तालीम येथील ज्ञानेश्वर भक्त रंगराव पोवार यांनी घरी ज्ञानेश्वरांच्या मूर्तीची प्रतिष्ठापना केली होती. २००० साली रंगराव व त्यांचा मुलगा बाळासाहेब पोवार यांनी प्रज्ञापुरीतील ज्ञानेश्वर हरी काटकर यांना घरातील ज्ञानेश्वरांच्या मूर्तीची माहिती दिली. हे ऐकून प्रभावीत झालेले काटकर यांनी घरी ज्ञानेश्वरांची मूर्ती पूजताय तर आता दिंडीला सुरु करा, असे सांगितले.
त्यानुसार २००० सालच्या आषाढी एकादशीदिवशी कोल्हापूर ते प्रतिपंढरपूर मानलेल्या नंदवाळमधील विठ्ठल मंदिराकडे जाणारी दिंडी रंगराव पोवार, बाळासाहेब पोवार, दीपक गौड, आनंदराव लाड-महाराज, खंडेराव जाधव, सुरेश जाधव, राजेंद्र पाटील व जय शिवराय फुटबॉल प्लेअर तरुण मंडळाच्या कार्यकर्त्यांनी सुरु केली.
मिरजकर तिकटीजवळील विठ्ठल मंदिराजवळून सुरु केलेल्या पहिल्या दिंडीत ७५ वारकरी, विठ्ठलभक्त सहभागी झाले. दिंडीसाठी पॉप्युलर स्टील वर्क्सने दिलेल्या लोखंडी पालखीतून ज्ञानेश्वरांची मूर्ती नंदवाळकडे नेली. पुईखडीबर रिंगण सोहळाही सुरु केला. आषाढीच्या पूर्वसंध्येला नगरप्रदक्षिणेचीही परंपराही सुरु केली
आषाढी एकादशीच्या पूर्वसंध्येला नगर
"प्रदक्षिणा आहे. यात भजनी मंडळे व वारकरी पारंपरिक वाद्यांसह पोलीस बॅण्ड असणार आहे. दिडीचे प्रमुख आकर्षण ठरणारा चांदीचा रथही नगरप्रदक्षिणेत असेल. रविवार ६ जुलै रोजीच्या आषाढी एकादशीदिनी आयोजित कोल्हापूर ते नंदवाळ दिंडीतही चांदीचा रथ असेल. सकाळी ८ वाजता मिरजकर तिकटी येथील विठ्ठल मंदिरापासून दिंडी सुरु होईल."
- बाळासाहेब पोवार, अध्यक्ष, पालखी सोहळा ट्रस्ट