Heart Attack : वय आणि हृदयरोग यांचा संबंध काय?, तज्ज्ञ काय सांगतात?

वय आणि स्त्री किंवा पुरुष असणे याचा हृदयरोगाशी संबंध आहे

By : डॉ. सचिन पाटील, हृदयरोगतज्ज्ञ

कोल्हापूर : हृदयरोग हा जागतिक स्तरावर मृत्यूचे प्रमुख कारण आहे. त्याचा धोका वय आणि स्त्री किंवा पुरुष असणे याच्याशी थेट संबंधित आहे. हृदय रोगामध्ये कोरोनरी आर्टरी डिसीज, हृदयविकाराचा झटका आणि इतर हृदयाशी संबंधित आजारांचा समावेश होतो. वय आणि लिंग यांचा हृदय रोगाच्या जोखमीवर, त्याच्या लक्षणांवर आणि उपचारांवर कसा परिणाम होतो, हे पाहणे महत्वाचे आहे.

वय आणि स्त्री किंवा पुरुष असणे याचा हृदयरोगाशी संबंध आहे. पुरुषांमध्ये लवकर वयात हृदयरोगाचा धोका जास्त असतो, तर महिलांमध्ये रजोनिवृत्तीनंतर हृदयरोगाची जोखीम वाढते. वय वाढल्याने वोन्ही लिंगांमध्ये हृदयरोगाचा धोका वाढतो, परंतु जीवनशैलीतील बवल, नियमित तपासणी, आणि योग्य उपचाराद्वारे हा धोका कमी करता येऊ शकतो.

हृदयरोग टाळण्यासाठी लिंग-विशिष्ट लक्षणांचा विचार करून वेळीच निवान आणि उपचार करणे महत्त्वाचे आहे. निरोगी जीवनशैली आणि जागरूकता यामुळे हृदययाचे आरोग्य वीर्घकाळ टिकवता येते.

वय आणि हृदयरोग

वय हा हृदयरोगाचा एक महत्त्वाचा जोखीम घटक आहे. जसजसे वय वाढते, तसतसे हृवय आणि रक्तवाहिन्यांच्या कार्यक्षमतेवर परिणाम होतो, ज्यामुळे हृवय रोगाचा धोका वाढतो. याची काही प्रमुख कारणे पुढीलप्रमाणे आहेत. वय वाढल्याने रक्तवाहिन्या कठीण आणि कमी लवचिक होतात.

यामुळे रक्तवाब वाढतो आणि हृक्यावर जास्त ताण येतो. वयानुसार रक्तवाहिन्यांमध्ये कोलेस्ट्रॉल आणि इतर पवार्थांचा थर (प्लाक) जमा होतो, ज्यामुळे रक्तप्रवाहात अडथळा निर्माण होतो. वयानुसार हृक्याचे स्नायू कमजोर होऊ शकतात, ज्यामुळे हृवयाची रक्त पंप करण्याची क्षमता कमी होते. वृद्धत्वासोबत मधुमेह, उच्च रक्तवाब, आणि लष्टपणा यांसारखे इतर आजार वाढतात, जे हृवयरोगाच्या जोखमीला हातभार लावतात.

लिंग आणि हृदयरोग

लिंगानुसार हृवयरोगाची जोखीम, लक्षणे आणि उपचारांमध्येही फरक विसून येतात. पुरुष आणि महिलांमधील हृक्यरोगाच्या जोखमीचे विश्लेषण खालीलप्रमाणे आहे.

पुरुषांमध्ये हृदयरोग

▶ जास्त जोखीम : पुरुषांमध्ये हृक्यरोगाचा धोका सामान्यतः महिलांपेक्षा लवकर वयात (४० ते ५० वर्षे) वाढतो. याचे कारण पुरुषांमधील टेस्टोस्टेरॉन हार्मोन आहे, जे रक्तवाहिन्यावर परिणाम करू शकते.

▶ लक्षणे : पुरुषांमध्ये हृवयविकाराच्या झटक्याची लक्षणे स्पष्ट असतात, जसे की छातीत तीव्र वेवना, श्वास घेण्यास त्रास, आणि खावे किंवा हातात वेवना पसरणे.

▶ जीवनशैली: धूम्रपान, मद्यपान, आणि तणाव यांसारख्या सवयी पुरुषांमध्ये अधिक प्रमाणात आढळतात, ज्यामुळे हृदयरोगाचा धोका वाढतो.

▶ उपचार : पुरुषांमध्ये हृवयरोगाचे निवान आणि उपचार तुलनेने जलव होतात, कारण त्यांची लक्षणे अधिक स्पष्ट असतात

महिलांमध्ये हृदयरोग :

रजोनिवृत्तीचा प्रभाव : महिलांमध्ये रजोनिवृत्तीपूर्वी (साधारण ५० ते ५५ वर्षांपर्यंत) हृवयरोगाचा धोका कमी असतो, कारण इस्ट्रोजेन हार्मोन रक्तवाहिन्यांचे संरक्षण करते. मात्र, रजोनिवृत्तीनंतर इस्ट्रोजनचे प्रमाण कमी झाल्याने हृदयरोगाचा धोका पुरुषांइतकाच किंवा त्यापेक्षा जास्त होतो.

महिलांनी काळजी घ्यावी : महिलांसाठी विशेष काळजी घेणे आवश्यक आहे. रजोनिवृत्तीनंतर नियमित हृक्य तपासणी करा. गर्भावस्थेतील मधुमेह, उच्च रक्तवाब असल्यास वीर्घकालीन जोखीम लक्षात घेऊन डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.

टाळण्यासाठी उपाय : वय आणि लिंग यांचा विचार करता, हृदय रोग टाळण्यासाठी खालील उपाय उपयुक्त ठरतात. नियमित ४० वर्षांनंतर दरवर्षी रक्तदाब, कोलेस्ट्रॉल आणि रक्तातील साखरेची तपासणी करा. फळे, भाज्या, संपूर्ण धान्य आणि कमी चरबीयुक्त पदार्थांचा समावेश असलेला आहार घ्या.

रोज किमान ३० मिनिटे मध्यम तीव्रतेचा व्यायाम, जसे की चालणे, पोहणे किंवा योग अवश्य करा. ध्यान, योग, आणि मानसिक आरोग्य सुधारणाऱ्या सवयी लावून घ्या. हृदयरोगाचा धोका लक्षणीयरित्या कमी होतो. लठ्ठपणा टाळण्यासाठी वजन नियंत्रणात राखा.

▶ लक्षणे : महिलांमध्ये हृदयविकाराची लक्षणे अस्पष्ट असू शकतात, जसे की थकवा, मळमळ, पाठदुखी, किंवा जबड्यात वेदना. त्यामुळे निदानास उशीर होऊ शकतो.
▶ जोखीम घटक : महिलांमध्ये लठ्ठपणा, मधुमेह, आणि मानसिक तणाव यांचा हृदय रोगाशी थेट संबंध आहे. गर्भावस्थेतील मधुमेह, प्री-एक्लॅम्पसिया यांसारख्या स्थिती भविष्यात हृदय रोगाचा धोका वाढवतात.
▶ उपचारांमधील आव्हाने : महिलांमध्येमध्ये हृदयरोगाचे निदान उशिरा होण्याची शक्यता जास्त असते. कारण त्यांची लक्षणे पुरुषांपेक्षा वेगळी असतात आणि काहीवेळा गंभीरपणे घेतली जात नाही.

वय आणि लिंग यांचा परस्परसंबंध

तरुण वय (२- ते ४० वर्षे) : या वयात पुरुषांमध्ये हृदयरोगाचा थोका महिलांपेक्षा जास्त असतो. तथापि, तरुण महिलांमध्येही अस्वास्थ्यकर जीवनशैलीमुळे हृदय रोगाचे प्रमाण वाळत आहे.
मध्यम वय (४० ते ६० वर्षे) : या काळात पुरुषांमध्ये हृदयविकाराचा झटका येण्याची शक्यता जास्त असते, तर महिलांमध्ये रजोनिवृत्ती जवळ येत असल्याने जोखीम हळूहळू वाळते.
वृद्धावस्था (६० पेक्षा जादा वर्षे) : या वयात पुरुष आणि महिलांमधील हृदय रोगाची जोखीम जवळपास समान होते. महिलांमध्ये रजोनिवृत्तीनंतर इस्ट्रोजेनचे संरक्षण कमी झाल्याने त्यांना हृदय रोगाचा धोका वाढतो.

वयानुसार जोखीम

• ४० वर्षांखालील व्यक्ती : या वयात हृदयरोगाचा थोका सामान्यतः कमी असतो, परंतु अनुवंशिकता, अस्वास्थ्यकर जीवनशैली (धूम्रपान, जंक फूड, निष्क्रियता), किंवा मधुमेह यामुळे तरुणांमध्येही हृदयरोगाचे प्रमाण वाळत आहे.
• ४० ते ६० वर्षे : या वयात हृदयरोगाचा धोका लक्षणीयरित्या वाढतो. विशेषतः पुरुषांमध्ये हृदयविकाराचा झटका येण्याची शक्यता जास्त असते.
• ६० वर्षांवरील व्यक्ती : वृद्धांमध्ये ॐ हृदयरोगाचा धोका सर्वाधिक असतो. या वयात हृदयात अँजायना (छातीत दुखणे) आणि अनियमित हृदय गती